Wasserstoff ist die   Ursubstanz des Lebens und beinhaltet alles auf der Ebene von Schwingung, Licht und Information, was wir als Körper Seele Geistwesen zum Leben, zur Regulation, zum Wachstum und zum Schutz benötigen.


🔹Einführungswissen über H2

Wasserstoff (H) ist das erste und kleinste chemische Element des Periodensystems. In seiner molekularen Form (H₂) besteht es aus zwei kovalent verbundenen Wasserstoffatomen. Dieses Molekül ist farblos, geruchlos, geschmacklos und besitzt eine sehr geringe Molekülmasse – Eigenschaften, die ihm eine außergewöhnlich hohe Diffusionsfähigkeit in biologische Gewebe verleihen.


Seit der Veröffentlichung einer ersten Studie durch Dole et al. im Jahr 1975, in der über Effekte hyperbaren Wasserstoffs bei Melanomtumoren berichtet wurde², wird molekularer Wasserstoff zunehmend wissenschaftlich untersucht. Einen entscheidenden Impuls erhielt die Forschung im Jahr 2007 durch Ohsawa et al., die im Fachjournal Nature Medicine zeigten, dass H₂ zytotoxische Hydroxylradikale selektiv neutralisieren kann³. In dieser Arbeit wurde ebenfalls beschrieben, dass H₂ inhalativ oder in Wasser gelöst zugeführt werden kann und dabei eine biologische Wirkung entfalten kann – ohne toxische Effekte.


Diese Ergebnisse führten zu einem sprunghaften Anstieg der internationalen Forschung. Inzwischen wurden über 500 peer-reviewte Fachartikel veröffentlicht, die sich mit dem potenziellen biologischen Nutzen von H₂ befassen⁴. Die Studien reichen von zellbiologischen Untersuchungen über Tiermodelle bis hin zu ersten klinischen Anwendungen, etwa bei oxidativem Stress, Ischämie-Reperfusion oder chronischen Entzündungsprozessen⁴ ⁵.


Hinweis: Die in diesem Abschnitt dargestellten Inhalte basieren auf der wissenschaftlichen Literatur über molekularen Wasserstoff als Substanz – nicht auf bestimmten Produkten oder Anwendungsgeräten. Es handelt sich nicht um eine medizinische Beratung oder Empfehlung.


Odniesienia (fragment):

² Dole, M. et al. (1975). Science, 190(4210): 152–154.

³ Ohsawa, I. i in. (2007). Nat Med, 13(6): 688–694.

⁴ Ohta, S. (2014). Pharmacol Ther, 144(1): 1–11.

⁵ Ichihara, M. et al. (2015). Med Gas Res, 5: 12.

🔹Formy wodoru

Atomarer Wasserstoff (H•)

Pojedynczy atom wodoru z niesparowanym elektronem nazywany jest wodorem atomowym (H₂). Ze względu na swoją reaktywność rzadko występuje on w stanie stabilnym w naturze. Podczas elektrolizy wodór atomowy może tworzyć się krótko, ale szybko łączy się z innym atomem wodoru, tworząc stabilną cząsteczkę H₂.

Frühere Annahmen, dass atomarer Wasserstoff die entscheidende Komponente in elektroaktiviertem Wasser sei, gelten heute als überholt. Die Bezeichnung „aktiver Wasserstoff“, wie sie in manchen Marketingtexten auftaucht, ist kein wissenschaftlich anerkanntes Konzept und wurde vermutlich aus dem Japanischen missverständlich übersetzt⁶. Dennoch gibt es Hinweise, dass Spuren atomaren Wasserstoffs in sogenannten Browns-Gas-Gemischen vorkommen können⁶.


Wodór cząsteczkowy (H2)



Molekularer Wasserstoff besteht aus zwei kovalent verbundenen Wasserstoffatomen. Dieses zweiatomige Molekül ist die primäre Form, in der Wasserstoff in biologischen und technischen Zusammenhängen vorkommt. Aufgrund seiner geringen Größe und hohen Lipidlöslichkeit kann H₂ sehr effizient Zellmembranen und sogar die Blut-Hirn-Schranke passieren⁷.

H₂ ist farblos, geruchlos und nicht toxisch. Studien belegen, dass es in biologisch relevanten Konzentrationen vorliegt und über Inhalation oder gelöst in Wasser (sogenanntes „wasserstoffreiches Wasser“) aufgenommen werden kann³ ⁴. In diesem Zusammenhang wird H₂ auch als sogenanntes „biologisch aktives Gas“ betrachtet, ähnlich wie Stickstoffmonoxid (NO), Schwefelwasserstoff (H₂S) oder Kohlenmonoxid (CO)⁷.


Wodorek (H⁻)

Wodorek to jon wodorowy o ładunku ujemnym (H⁻), który niesie dodatkowy elektron. Ta forma jest mocną zasadą i szybko reaguje w środowisku wodnym, tworząc H₂ i OH⁻. H⁻ nie jest naturalnie stabilny. Związki wodorkowe, takie jak borowodorek sodu lub wodorek litowo-glinowy, są stosowane przemysłowo jako reduktory w chemii organicznej⁶.


Kation wodoru (H⁺ / proton)

Dodatnio naładowany jon wodorowy (H⁺) składa się tylko z jednego protonu. Ta forma odgrywa kluczową rolę w metabolizmie energetycznym, szczególnie w syntezie ATP w mitochondriach⁸. pH wody zależy od stężenia tych jonów wodorowych. Autojonizacja wody do H₂O ⇌ H⁺ OH⁻ jest podstawą wielu procesów biologicznych.




🔹 Różnica w stosunku do H₂O₂ (nadtlenku wodoru)

Powszechnie mylone są pojęcia H₂ (wodór cząsteczkowy) i H₂O₂ (nadtlenek wodoru). Ten drugi jest silnym utleniaczem o zupełnie innym działaniu i nie da się go porównać z wodorem cząsteczkowym. Zastosowania H₂O₂ należą do dziedziny dezynfekcji lub chemii, a nie do dyskusji o wodorze cząsteczkowym⁹.

Hinweis: Die hier beschriebenen Wasserstoffformen dienen ausschließlich der wissenschaftlichen Erklärung. Aussagen über mögliche gesundheitliche Effekte beziehen sich – sofern vorhanden – ausschließlich auf die molekulare Form H₂ und werden im Kontext der internationalen Fachliteratur dargestellt.

Referenzen (Auszug):
³ Ohsawa, I. et al. (2007). Nat Med, 13(6): 688–694.
⁴ Ohta, S. (2014). Pharmacol Ther, 144(1): 1–11.
⁶ Ichihara, M. et al. (2015). Med Gas Res, 5: 12.
⁷ Fandrey, J. (2015). Sci Signal, 8(373): fs10.
⁸ Nakayama, M. et al. (2007). Hemodial Int, 11(3): 322–327.
⁹ Chen, O. et al. (2016). Med Gas Res, 6(1): 57.

🔹 Farmakokinetyka – wychwyt, dystrybucja i wydalanie H₂



Wodór cząsteczkowy może być dostarczany do organizmu na wiele sposobów. Badania naukowe zbadały między innymi następujące metody jego zastosowania:


  • Wdychanie gazowego H₂ w stężeniach od 2% do 66,7%¹¹
  • Picie wody wzbogaconej wodorem¹²
  • Dożylne wstrzyknięcie roztworu soli fizjologicznej wzbogaconego w H₂¹⁴
  • Wasserstoffreiche Bäder und topische Anwendungen¹⁵
  • Überdruckkammern mit H₂-Atmosphäre²
  • Przyjmowanie tabletek uwalniających wodór lub związków metali¹⁵
  • Modulacja flory jelitowej za pomocą prebiotyków produkujących wodór¹⁶
  • Rektale Applikation von H₂-Gas¹⁷


Dank seiner physikalischen Eigenschaften – geringe Molekülgröße, hohe Lipidlöslichkeit, Neutralität – kann H₂ schnell biologische Membranen durchdringen, darunter auch die Blut-Hirn-Schranke sowie Mitochon-drienmembranen¹⁵. Die Verteilung im Körper erfolgt rasch und hängt maßgeblich vom Verabreichungsweg ab.



Inhalation


Beim Einatmen eines H₂-haltigen Gasgemischs kann laut Studien ein maximaler Plasmaspiegel nach etwa 30 Minuten erreicht werden. Der Abbau im Blut erfolgt innerhalb von 60–90 Minuten¹⁸. Da die Verteilung über den Blutstrom erfolgt, ist es möglich, dass H₂ auch in schwer zugängliche Gewebe diffundiert – einschließlich extrazellulärer Räume.

Ein typisches Gasgemisch in der Forschung enthält 66,7 % H₂ und 33,3 % O₂ – eine Konzentration, die unter kontrollierten Bedingungen als ungiftig beschrieben wurde¹¹. In der Praxis wird aus Sicherheitsgründen meist mit Konzentrationen unterhalb der Entzündungsgrenze (4,6 Vol.-%) gearbeitet.



Trinken von wasserstoffangereichertem Wasser


W standardowych warunkach (25 °C, 1 atm) maksymalna rozpuszczalność H₂ w wodzie wynosi około 1,6 ppm (0,8 mM).12 Dawka zaledwie 1,6 mg H₂ zawiera więcej cząsteczek niż 100 mg witaminy C – ze względu na niską masę cząsteczkową (2,02 g/mol).4

Po wypiciu alkoholu stężenie wodoru w osoczu zazwyczaj osiąga szczyt po 5–15 minutach i wraca do poziomu wyjściowego w ciągu 45–90 minut.¹² Co ciekawe, badania wykazały również korelację między wzrostem stężenia wydychanego wodoru, co sugeruje szybką absorpcję ogólnoustrojową.¹²



Besonderheit: Gewebeverteilung und Zellkompartimente


Chociaż pomiary krwi szybko wykazują równowagę, nie jest jasne, jak długo H₂ jest obecny w tkankach nieunaczynionych (np. krążkach międzykręgowych, ciele szklistym, węzłach chłonnych). Badania w tym zakresie są wciąż ograniczone. Istnieją dowody na to, że H₂ przenika do głębszych przedziałów komórkowych i może wywierać tam również swoje działanie.¹⁵

Uwaga: Opisane właściwości farmakokinetyczne odnoszą się do badań z wykorzystaniem wodoru cząsteczkowego jako substancji, a nie do konkretnych urządzeń lub zastosowań. Mają one na celu dostarczenie informacji na temat zasad fizjologicznych i nie należy ich interpretować jako zaleceń terapeutycznych.


Bibliografia (autorzy): 2 Dole, M. i in. (1975). Science, 190(4210): 152–154. 11 Hayashida, K. i in. (2014). Resuscitation, 85(11): 1512–1519. 12 Ohta, S. (2014). Pharmacol Ther, 144(1):1–11. 14 Sun, H. i in. (2011). J Hepatol, 54(3):471–480. 15 Ichihara, M. i in. (2015). Med Gas Res, 5: 12. 16 Nishimura, N. i in. (2012). Br J Nutr, 107(4): 485–492. 17 Senn, N. (1888). JAMA, 10(25): 767–777. 18 Liu, C. i in. (2014). Sci Rep, 4:5485.

🔹 Pharmakodynamik –

Mechanizmy działania wodoru cząsteczkowego

Obwohl die Forschung zur Wirkung von molekularem Wasserstoff noch relativ jung ist, liefern zahlreiche präklinische und klinische Studien Hinweise darauf, dass H₂ auf unterschiedlichen Ebenen der zellulären Regulation eingreifen könnte¹⁹. Dabei stehen nicht nur antioxidative Effekte im Fokus, sondern vor allem die Modulation von Signalwegen, Genexpression und zellulären Stressantworten.



Selektive Reduktion reaktiver Sauerstoffspezies (ROS)


  • Wczesne badania wykazały, że H₂ może selektywnie redukować cytotoksyczne rodniki hydroksylowe (
  • OH) i nadtlenoazotyn (ONOO⁻) bez reakcji z innymi fizjologicznie ważnymi ROS, takimi jak nadtlenek ponadtlenkowy czy nadtlenek wodoru. Ten selektywny mechanizm odróżnia H₂ od klasycznych przeciwutleniaczy.

    • Allerdings weisen Forscher darauf hin, dass der direkte Radikalfang allein nicht ausreicht, um alle beobachteten Effekte zu erklären²³. In einer Studie zur rheumatoiden Arthritis blieben positive klinische Effekte noch Wochen nach Beendigung der H₂-Zufuhr bestehen²⁴ – was auf längerfristige zelluläre Anpassungen hindeutet.



    Aktywacja szlaku sygnałowego Nrf2


    Dobrze poznanym mechanizmem jest aktywacja szlaku sygnałowego Nrf2/Keap1/ARE, który jest uważany za centralny system regulacji przeciwutleniaczy i enzymów cytoprotekcyjnych.34 H2 może aktywować Nrf2 w warunkach stresu oksydacyjnego, co prowadzi do zwiększonej produkcji glutationu, dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), katalazy i innych cząsteczek ochronnych.35 36

    Dieser Effekt tritt gezielt bei zellulärer Belastung auf – nicht dauerhaft. Das bedeutet, H₂ wirkt adaptiv und nicht prooxidativ⁴². Studien mit Nrf2-Knockout-Modellen bestätigen, dass viele Schutzwirkungen von H₂ über diesen Weg vermittelt werden³⁷ ³⁸.



    Modulation zellulärer Signaltransduktion


    Darüber hinaus wurde gezeigt, dass H₂ verschiedene zelluläre Signalpfade beeinflusst – etwa NF-κB, TNF-α, MAPK, JNK, ERK und PI3K/Akt⁴⁷ ⁵⁹ ⁶³. Diese Signalwege steuern eine Vielzahl biologischer Funktionen, darunter Entzündung, Zellwachstum, Apoptose und Stoffwechsel.

    H₂ scheint dabei weder unspezifisch hemmend noch dauerhaft aktivierend zu wirken, sondern moduliert die Reaktion abhängig vom jeweiligen Ausgangszustand der Zelle. Diese homöostatische Modulation ist ein zentraler Aspekt des aktuellen Forschungsinteresses.



    Genexpression und epigenetische Effekte


    In Tier- und Zellstudien wurden durch H₂ teils über 1000 Genexpressionsveränderungen beobachtet⁶³. Dabei handelt es sich insbesondere um Gene, die für Stressantwort, Stoffwechsel, Immunregulation und mitochondriale Funktion codieren. Einige Daten deuten auf mögliche epigenetische Wirkungen hin, wie z. B. veränderte microRNA-Muster und Histonmodifikationen⁶².

    Wnioski (naukowe): Farmakodynamiczne działanie H₂ obejmuje zarówno mechanizmy bezpośrednie, jak i pośrednie, w tym modulację ROS, regulację genów i interferencję ze szlakami sygnałowymi. Obecnie uważa się, że efekt ten silnie zależy od kontekstu (rodzaju komórki, poziomu stresu, czasu ekspozycji).


    Uwaga: Wszystkie przedstawione tutaj mechanizmy opierają się na badaniach naukowych z wykorzystaniem wodoru cząsteczkowego, a nie na konkretnym produkcie. Przedstawione wyniki stanowią obiektywną informację o aktualnym stanie badań.


    Literatura: 3 Ohsawa, I. i in. (2007). Nat Med, 13(6):688–694. 19 Ohta, S. (2011). Curr Pharm Des, 17(22):2241–2252. 20 Buxton, GV i in. (1988). Dane referencyjne J Phys Chem, 17: 513–886. 23 Ohta, S. (2015). Metody enzymatyczne, 555: 289–317. 24 Ishibashi, T. i in. (2014). Int Immunopharmacol, 21(2):468–473. 34 Yu, J. i in. (2015). Toxicol Lett, 238(3):11–19. 35 Diao, M. i in. (2016). Zapalenie, 39(2): 587–593. 36 Xie, K. i in. (2012). Br J Anesth, 108(3): 538–539. 37 Kawamura, T. i in. (2013). Am J Physiol Lung Cell Mol Physiol, 304(10):L646–L656. 38 Xie, Q. i in. (2014). Mol Med Rep, 10(2):1143–1149. 42 Wakabayashi, N. i in. (2003). Nat Genes, 35(3): 238–245. 47 Kishimoto, Y. i in. (2015). J Thorac Cardiovasc Surg, 150(3):645–653.e3. 59 Sun, Y. i in. (2013). Osteoporosis Int, 24(3): 969–978. 62 Lin, C.-L. i in. (2015). Chem Biol Interact, 240: 12–21. 63 Iuchi, K. i in. (2016). Sci Rep , 6 : 18971 .

    🔹 Zellmodulation – Entzündung, Stoffwechsel und Genantwort

    Oprócz mechanizmów antyoksydacyjnych i aktywacji układu Nrf2, badania pokazują, że wodór cząsteczkowy może również wpływać na sygnalizację komórkową i regulację odporności na wiele sposobów. Te tak zwane efekty modulujące komórki są uważane za kluczowy czynnik biologicznego działania H₂.



    Einfluss auf Entzündungsprozesse


    H₂ może modulować cytokiny prozapalne, takie jak interleukina-1 (IL-1), IL-6, IL-8 i czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF-α). Ponadto, hamowanie ośrodkowych mediatorów zapalnych obserwowano w różnych modelach, w tym:

    • NF-κB (czynnik jądrowy kappa B)⁴⁷
    • NLRP3-Inflammasom⁴⁹
    • HMGB1 (Grupa o wysokiej mobilności, pole 1)⁵¹
    • **NFAT, STAT3, ERK1/2, TXNIP u. a.**³⁰ ⁵⁶ ⁵⁹

    Modulacja ta zachodzi w zależności od sytuacji – tzn. zależnie od stopnia stanu zapalnego lub innych sygnałów stresu komórkowego.



    Metabolische Regulation & Anti-Adipositas-Wirkung


    In Tierstudien zeigte sich, dass H₂ Einfluss auf den Fettstoffwechsel und die hormonelle Steuerung nehmen kann. So wurde z. B. eine Hochregulation folgender Marker dokumentiert:


    • **FGF21 (czynnik wzrostu fibroblastów 21)**⁵²
    • **PGC-1α (Peroxisome proliferator-activated receptor gamma coactivator 1-alpha)**⁵³
    • **PPARα (Peroxisome proliferator-activated receptor alpha)**⁵³

    Diese Stoffwechselmodulation könnte ein Grund für die in Studien beobachtete Fettresistenz, Glukoseregulation und Gewichtsstabilisierung sein – z. B. bei Nagetiermodellen mit metabolischem Syndrom⁵⁴.



    Efekty epigenetyczne i hormonalne


    Einige Studien deuten darauf hin, dass H₂ auch epigenetisch aktivierende Wirkungen entfalten könnte. Dies betrifft z. B. die Expression von Ghrelin, einem Hormon, das mit Appetitregulation, neuroprotektiven Prozessen und Stressantworten assoziiert ist⁵⁵. Weitere modulierende Einflüsse betreffen unter anderem:


    • JNK-1, ASK1, MEK, GSK-3, PKC⁴⁵ ⁵⁷ ⁶⁰
    • SIRT1, ein Enzym mit Einfluss auf Alterungsprozesse und Mitochondrien⁶²

    Te dalekosiężne efekty komórkowe pokazują, że H₂ jest czymś więcej niż tylko środkiem redukującym – wydaje się wręcz, że odgrywa on systemową rolę regulacyjną w metabolizmie komórkowym.


    Zusammenfassung:
     Die zellmodulierenden Wirkungen von H₂ betreffen entzündliche, metabolische und epigenetische Prozesse. Sie könnten zentrale Mechanismen sein, durch die molekularer Wasserstoff in präklinischen Studien positive Effekte auf viele Krankheitsmodelle zeigt. Die genaue Hierarchie dieser Signalnetzwerke wird derzeit intensiv erforscht.


    Hinweis:
     Alle Aussagen in diesem Abschnitt basieren auf wissenschaftlichen Studien mit molekularem Wasserstoff als Substanz. Es erfolgt keine Aussage über konkrete Produkte, therapeutische Empfehlungen oder Anwendungsgeräte.


    Referenzen (Auszug):
     ²⁴ Ishibashi, T. et al. (2014). Int Immunopharmacol, 21(2): 468–473.
    ³⁰ Sobue, S. et al. (2015). Mol Cell Biochem, 403(1–2): 231–241.
    ⁴⁴ Ohta, S. (2015). Methods Enzymol, 555: 289–317.
    ⁴⁵ Wang, C. et al. (2011). Neurosci Lett, 491(2): 127–132.
    ⁴⁶ Kishimoto, Y. et al. (2015). J Thorac Cardiovasc Surg, 150(3): 645–653.e3.
    ⁴⁷ Ren, J. D. et al. (2014). Mediators Inflamm, 2014: 930894.
    ⁴⁹ Shao, A. et al. (2015). Mol Neurobiol, 52(1): 1–11.
    ⁵¹ Xie, K. L. et al. (2010). Zhejiang Da Xue Xue Bao Yi Xue Ban, 39(5): 454–457.
    ⁵² Kamimura, N. et al. (2011). Obesity, 19(7): 1396–1403.
    ⁵³ Kamimura, N. et al. (2016). NPJ Aging Mech Dis, 2: 16008.
    ⁵⁴ Zhang, J. Y. et al. (2012). Hepato-Gastroenterology, 59(116): 1026–1032.
    ⁵⁵ Matsumoto, A. et al. (2013). Sci Rep, 3: 3273.
    ⁵⁶ Sun, Y. et al. (2013). Osteoporos Int, 24(3): 969–978.
    ⁵⁷ Hong, Y. et al. (2014). PLoS One, 9(4): e96212.
    ⁵⁹ Sun, Y. et al. (2013). Osteoporos Int, 24(3): 969–978.
    ⁶⁰ Li, Q. et al. (2013). Med Gas Res, 3(1): 20.
    ⁶² Lin, C.-L. et al. (2015). Chem Biol Interact, 240: 12–21.

    🔹 Uznanie naukowe – stan badań

    Trotz offener Fragen zur genauen Wirkweise von molekularem Wasserstoff besteht in der biomedizinischen Forschung ein zunehmendes Interesse an seinem potenziellen Nutzen. Weltweit haben sich mehr als 1.600 Forschergruppen mit der Untersuchung von H₂ befasst. Die Zahl der veröffentlichten Arbeiten liegt inzwischen bei über 500 peer-reviewten Artikeln⁵ ⁶⁴.

    Diese Studien reichen von molekularbiologischen Grundlagen über Tiermodelle bis hin zu ersten Humanstudien. Die Qualität der Publikationen steigt dabei kontinuierlich – der durchschnittliche Impact Factor der Journale liegt laut einer Analyse bei etwa 3. Einige Artikel wurden sogar in hochrangigen Fachzeitschriften wie Nature Medicine, Scientific Reports und Free Radical Research veröffentlicht³ ¹⁸ ⁶³.



    Forschungsgebiete und Organbezug


    Literatura naukowa na temat H₂ obejmuje szerokie spektrum:

    • Neurologie (z. B. ischämischer Hirnschaden, neurodegenerative Erkrankungen)¹¹ ⁷⁵
    • Kardiologie (z. B. Reperfusionsschaden, Herzinsuffizienz)⁶⁵ ⁶⁶
    • Stoffwechsel (z. B. metabolisches Syndrom, Typ-2-Diabetes, Lipidstörungen)⁷¹–⁷⁴
    • Choroby zapalne i autoimmunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów, przewlekłe zapalenie wątroby)²⁴ ⁸³
    • Sportmedizin (Regeneration, oxidative Stressantwort, Laktatabbau)⁷⁸ ⁷⁹
    • Onkologia (w połączeniu z radioterapią w celu poprawy jakości życia)⁸⁸
    • Urologie, Ophthalmologie, Dermatologie, Zahnmedizin u. a.

    Zahlreiche dieser Studien zeigen signifikante Effekte, andere hingegen nur moderate oder individuelle Unterschiede. Ein einheitliches Wirkungsmuster ist noch nicht vollständig definiert.



    Limitierende Faktoren & Ausblick


    Pomimo rosnącej liczby publikacji, badania nadal mają pewne ograniczenia:

    • Viele Studien sind präklinisch (Tiermodell, Zellkultur)
    • Humanstudien sind oft klein oder von kurzer Dauer
    • Często brakuje porównywalnych dawek i metod stosowania
    • Genetische oder geschlechtsspezifische Unterschiede sind bislang wenig erforscht

    Niemniej jednak badania są aktywnie kontynuowane w ramach międzynarodowych sieci, takich jak Instytut Wodoru Molekularnego (MHI)⁶⁴, lub w ramach programów uniwersyteckich. Wodór cząsteczkowy jest już integralną częścią podstawowych projektów badawczych z zakresu biomedycyny, szczególnie w Japonii, Chinach, Korei Południowej i USA.



    Hinweis:


    Die hier dargestellte wissenschaftliche Anerkennung bezieht sich auf molekularen Wasserstoff als Forschungsgegenstand – nicht auf spezifische Produkte, Therapien oder Geräte. Eine abschließende klinische Bewertung steht in vielen Anwendungsfeldern noch aus.



    Odniesienia (fragment):

    ³ Ohsawa, I. i in. (2007). Nat Med, 13(6): 688–694. ⁵ Ichihara, M. i in. (2015). Med Gas Res, 5: 12. ¹¹ Hayashida, K. i in. (2014). Reanimacja, 85(11): 1512–1519. ¹⁸ Liu, C. i in. (2014). Sci Rep, 4: 5485. ²⁴ Ishibashi, T. i in. (2014). Int Immunopharmacol, 21(2): 468–473. 6³ Iuchi, K. i in. (2016). Sci Rep, 6: 18971. ⁶⁴ Chen, O. i in. (2016). Med Gas Res, 6(1): 57. ⁶⁵ Dixon, BJ i in. (2013). Med Gas Res, 3(1): 10. 66 Dohi, K. i in. (2014). PLoS One, 9(9): e108034. 7¹ Nakao, A. i in. (2010). J. Clin Biochem Nutr, 46(2): 140–149. ⁷² Kajiyama, S. i in. (2008). Nutr Res, 28: 137–143. 7³ Song, G. i in. (2013). J Lipid Res, 54 (7): 1884–1893. ⁷⁴ Zong, C. i in. (2015). Lipids Health Dis, 14: 159. ⁷⁵ Yoritaka, A. i in. (2013). Purple Disord, 28(6): 836–839. ⁷⁸ Aoki, K. i in. (2012). Med Gas Res, 2(1): 12. ⁷⁹ Ostojic, SM i in. (2014). Postgrad Med, 126(5): 187–195. ⁸³ Xia, C. i in. (2013). Clin Transl Sci, 6(5): 372–375. ⁸⁸ Kang, K.-M. i in. (2011). Med Gas Res, 1: 11.

     🔹Medizinische Anwendungen – Perspektiven aus Forschung und Praxis

    Molekularer Wasserstoff wird in der Forschung zunehmend als potenziell unterstützender Faktor bei akuten und chronischen Krankheitsprozessen diskutiert. Zahlreiche Studien zeigen Hinweise auf biologische Effekte, die bei bestimmten Gesundheitszuständen nützlich sein könnten – insbesondere dort, wo oxidativer Stress, Ischämie oder Zellschädigung eine Rolle spielen¹ ⁶⁵ ⁶⁶.

    

    Obserwowane efekty w modelach zwierzęcych i badaniach wczesnej fazy


    • Neurologische Akutschäden:
       In einem Rattenmodell konnte gezeigt werden, dass H₂ die Größe eines Hirninfarkts nach ischämischem Schlaganfall reduziert und neuroprotektive Marker beeinflusst¹¹.
       Auch bei traumatischer Hirnverletzung wurden in Tierstudien positive Effekte beobachtet – darunter Reduktion von Hirnödemen, Modulation der Tau-Expression und Stabilisierung des ATP-Spiegels⁶⁸.
    • Działanie kardioprotekcyjne: W zwierzęcych modelach uszkodzenia reperfuzyjnego po zatrzymaniu krążenia, wdychanie wodoru prowadziło do poprawy funkcji serca i zmniejszenia uszkodzeń komórek¹¹.
    • Entzündungshemmung & Zellschutz:
      In verschiedenen Modellen konnte H₂ die Aktivität proinflammatorischer Zytokine und die DNA-Oxidation in geschädigtem Gewebe reduzieren      ²³ ⁴⁴.


    Pierwsze obserwacje w zastosowaniu u ludzi


    Niektóre wczesne badania kliniczne i raporty (np. u pacjentów z zespołem metabolicznym, reumatoidalnym zapaleniem stawów lub poddawanych dializom) wskazują na możliwe krótkotrwałe skutki, takie jak:

    • Verbesserung subjektiven Wohlbefindens
    • obniżone markery zapalne
    • geringere oxidative Stressparameter
    • schnellere Erholung nach körperlicher Belastung

    hin⁷¹–⁷⁴ ⁸³–⁸⁴. Efekty te nie zostały jeszcze potwierdzone w dużych, wieloośrodkowych badaniach i dlatego uważa się je za wstępne.



    Reakcja i percepcja indywidualna


    W praktyce wykazano, że niektórzy ludzie reagują szybko i znacząco na działanie H₂, podczas gdy inni nie zauważają prawie żadnych zmian. W literaturze naukowej różnice te są powiązane z czynnikami genetycznymi, stanem metabolicznym i czasem ekspozycji.⁶⁹ Efekt placebo lub wrażliwość fizyczna mogą również odgrywać pewną rolę.



    Grenzen & klinische Einordnung


    Wodór nie jest zatwierdzonym lekiem i nie zastępuje terapii. Badania wykazały, że jego mechanizm działania potencjalnie wspomaga równowagę fizjologiczną. Dlatego niektórzy badacze nazywają go „środkiem wspomagającym homeostazę komórkową”, a nie tradycyjną terapią lekową.



    Hinweis:


     Die dargestellten Beobachtungen basieren auf wissenschaftlichen Publikationen und Erfahrungsberichten aus der Grundlagen- und klinischen Forschung. Es handelt sich nicht um eine Produktaussage oder Therapieempfehlung, sondern um eine Übersicht des aktuellen wissenschaftlichen Diskurses.



    Odniesienia (fragment):

    11 Hayashida, K. i in. (2014). Reanimacja, 85(11): 1512–1519. 23 Ohta, S. (2015). Metody enzymatyczne, 555: 289–317. 44 Ohta, S. (2015). Metody enzymatyczne, 555: 289–317. 65 Dixon, BJ i in. (2013). Med Gas Res, 3(1): 10. 66 Dohi, K. i in. (2014). PLoS One, 9(9):e108034. 68 Dohi, K. i in. (2014). PLoS One, 9(9):e108034. 69 Xie, F. i Ma, X. (2014). Brain Disord Ther, 2. 71–74 patrz wcześniejsze odniesienia dotyczące zespołu metabolicznego 83 Xia, C. i in. (2013). Clin Transl Sci, 6(5): 372–375. 84 Sakai, T. i in. (2014). Vasc Health Risk Manag, 10: 591–597.

    🔹 Humanstudien – klinische Ergebnisse & Forschungssituation

    Chociaż większość dowodów na wpływ wodoru cząsteczkowego pochodzi z hodowli komórkowych i modeli zwierzęcych, przeprowadzono również kilka badań na ludziach. Ogólnie rzecz biorąc, liczba opublikowanych badań na ludziach mieści się w granicach dwucyfrowych – większość z nich obejmuje ograniczoną liczbę osób, ma charakter krótkoterminowy i eksploracyjny.⁷⁰



    Klinische Einsatzfelder – Erste Untersuchungsergebnisse

    Die bisher veröffentlichten klinischen Studien deuten darauf hin, dass H₂ potenziell positive Effekte haben könnte bei:

    🔹 Bezpieczeństwo – Tolerancja i ocena toksykologiczna

    Kluczowym powodem międzynarodowego zainteresowania wodorem cząsteczkowym jest jego wyjątkowo korzystny profil bezpieczeństwa. H₂ to naturalnie występująca cząsteczka, która jest również produkowana w organizmie człowieka – na przykład w jelitach podczas fermentacji błonnika przez bakterie⁹⁰.



    Humaner Stoffwechsel & bakterielle Produktion


    Badania pokazują, że osoby ze zdrową florą jelitową produkują endogennie mierzalne ilości H₂ każdego dnia. Modele eksperymentalne wykazały, że można to celowo zwiększyć poprzez podawanie określonych szczepów bakterii lub błonnika pokarmowego.⁹¹ Odkrycia te potwierdzają założenie, że H₂ nie jest substancją obcą ani toksyczną dla organizmu.



    Badania bezpieczeństwa toksykologicznego


    • Tiefseetauchen:
             Bereits seit den 1940er Jahren wird H₂ als Bestandteil von Atemgasgemischen im professionellen Tiefseetauchen eingesetzt – in Konzentrationen, die ein Vielfaches der medizinischen Anwendung betragen⁹⁴ ⁹⁵. Hunderte von Humanstudien aus diesem Bereich zeigen keine langfristig schädlichen Effekte.


    • Intravenöse und orale Anwendungen:
             In Humanstudien mit wasserstoffangereicherter Kochsalzlösung oder oralem H₂-Wasser wurden ebenfalls keine schweren Nebenwirkungen dokumentiert⁹⁷. Gelegentlich wurde von weicherem Stuhlgang oder einer milden Blutzuckerreduktion bei Diabetikern berichtet – Letzteres konnte durch Anpassung der Insulindosis problemlos reguliert werden⁷⁷.


    • Tiere & Zellen:
       Auch in Langzeitstudien an Mäusen und Zellkulturen konnten keine karzinogenen, mutagenen oder teratogenen Wirkungen von H₂ nachgewiesen werden.



    Rozważenie efektów paradoksalnych


    Einige Autoren diskutieren, dass molekularer Wasserstoff auch dann sicher bleibt, wenn er biologische Wirkungen zeigt – was aus Sicht klassischer Pharmakologie ungewöhnlich ist. Es wird vermutet, dass H₂ durch sogenannte hormetische Mechanismen wirkt, bei denen milder Stress zu positiven Anpassungseffekten führt.



    Fazit:


     Molekularer Wasserstoff wird in der Fachliteratur als hochverträgliche Substanz mit einem sehr niedrigen toxikologischen Risiko beschrieben. Die bisherige Evidenz spricht dafür, dass H₂ selbst in hohen Konzentrationen keine schädlichen Wirkungen aufweist – weder akut noch chronisch.



    Hinweis:

    Informacje te opierają się na opublikowanych badaniach naukowych. Odnoszą się do H₂ jako cząsteczki, a nie do konkretnych urządzeń lub produktów. W celu uzyskania indywidualnej porady medycznej należy skonsultować się z wykwalifikowanym specjalistą.


    Literatura: 77 Ito, M. i in. (2011). Med Gas Res, 1(1): 24. 90 Eastwood, MA (1992). Annu Rev Nutr, 12:19–35. 91 Kajiya, M. i in. (2009). Biochem Biophys Res Commun, 386(2): 316–321. 94 Sprawa, EM i Haldane, JBS (1941). J Hyg (Londyn), 41(3):225–249. 95 Dougherty, JH Jr. . (1976). Aviat Space Environ Med, 47(6): 618–626. 97 Nagatani, K. i in. (2013). Med Gas Res, 3:13.

    🔹 Fazit & rechtlicher Hinweis

    Badania naukowe nad wodorem cząsteczkowym (H₂) znajdują się w dynamicznej fazie rozwoju. Wstępne wyniki badań na hodowlach komórkowych, zwierzętach i ludziach wskazują, że H₂ może modulować procesy biologiczne – szczególnie w kontekście stresu oksydacyjnego, stanu zapalnego i funkcji mitochondriów.

    Gleichzeitig zeigt H₂ in verschiedenen Studien ein bemerkenswert gutes Sicherheitsprofil. Es wird vom Körper gut vertragen, ist natürlich im Stoffwechsel vorhanden und konnte bisher selbst in hohen Konzentrationen keine toxischen Effekte zeigen.

    Trotz dieser positiven Signale befindet sich die Forschung weiterhin im Aufbau. Viele klinische Studien stehen noch aus oder befinden sich in frühen Phasen. Eine gesicherte therapeutische Wirkung im medizinischen Sinne ist derzeit in Europa nicht anerkannt.

    ⚖️ Rechtlicher Hinweis

    Die auf dieser Webseite bereitgestellten Inhalte dienen ausschließlich der allgemeinen wissenschaftlichen Information über molekularen Wasserstoff als Substanz.  Sie stellen weder ein Heilversprechen noch eine Therapieempfehlung dar und ersetzen keine medizinische Beratung. Es wird keine Aussage über die Wirkung eines bestimmten Produkts, Geräts oder Herstellungsverfahrens getroffen. Die beschriebenen Forschungsergebnisse beziehen sich auf internationale Studien, deren klinische Bedeutung derzeit noch wissenschaftlich bewertet wird. Bitte wenden Sie sich bei gesundheitlichen Fragen oder Beschwerden an eine medizinisch qualifizierte Fachperson.

    1. Verweise:
      1.George, JF und A. Agarwal, Wasserstoff: ein weiteres Gas mit therapeutischem Potenzial. Kidney International, 2010. 77(2): p. 85-87.
    2. Dole, M., FR Wilson und WP Fife, Hyperbare Wasserstofftherapie: eine mögliche Behandlung von Krebs. Science, 1975. 190(4210): p. 152-4.
    3. Ohsawa, I., et al., Wasserstoff wirkt als therapeutisches Antioxidans, indem er zytotoxische Sauerstoffradikale selektiv reduziert. Nat Med, 2007. 13(6): p. 688-694.
    4. Ohta, S., Molekularer Wasserstoff als präventives und therapeutisches medizinisches Gas: Initiierung, Entwicklung und Potenzial der Wasserstoffmedizin. Pharmacol Ther, 2014.
    5. Ichihara, M., et al., Vorteilhafte biologische Wirkungen und die zugrunde liegenden Mechanismen von molekularem Wasserstoff – umfassender Überblick über 321 Originalartikel. Med Gas Res, 2015. 5: p. 12.
    6. Fandrey, J., Przegląd typowych podejrzanych w pomiarach O2: CO, NO i H2S! Sci Signal, 2015. 8(373): s. fs10.
    7. Zhai, X., et al., Übersicht und Ausblick auf die biomedizinischen Wirkungen von Wasserstoff. Med Gas Res, 2014. 4(1): p. 19.
    8. Ohta, S., Molekularer Wasserstoff ist ein neuartiges Antioxidans zur effizienten Reduzierung von oxidativem Stress mit Potenzial für die Verbesserung mitochondrialer Erkrankungen. Biochimica et Biophysica Acta, 2012. 1820(5): p. 586-94.
    9. Martin, W. i M. Muller, Hipoteza wodorowa dla pierwszego eukarionta. Nature, 1998. 392(6671): s. 37–41.
    10. Chen, O., Z.-h. Y. i C. Li., Materiały konferencyjne: Drugie Sympozjum Biomedyczne na temat Cząsteczek Wodoru w Pekinie, Chiny. Medical Gas Research, 2016. 6(1): s. 57. (Zobacz LeBaron)
    11. Hayashida, K. i in., Wdychanie wodoru podczas resuscytacji normoksyjnej poprawia wyniki neurologiczne w szczurzym modelu zatrzymania krążenia, niezależnie od docelowego leczenia temperaturą. Wydanie z 2014 r.
    12. Kawai, D., et al., Wasserstoffreiches Wasser verhindert das Fortschreiten der nichtalkoholischen Steatohepatitis und der damit einhergehenden Hepatokarzinogenese bei Mäusen. Hepatologie, 2012. 56(3): p. 912-21.
    13. Nakayama, M. i in., Mniej utleniający roztwór do hemodializy przygotowany przez zastosowanie wody elektrolizowanej po stronie katody. Hemodial Int, 2007. 11(3): s. 322–7.
    14. Sun, H. i in., Rola ochronna roztworu soli fizjologicznej bogatej w wodór w doświadczalnym uszkodzeniu wątroby u myszy. Journal of Hepatology, 2011. 54(3): s. 471–80.
    15. Qian, L., J. Shen i X. Sun, Metody zastosowania wodoru. Biologia molekularna i medycyna wodoru. 2015: Springer Netherlands.
    16. Nishimura, N., et al., Pektin und Maisstärke mit hohem Amylosegehalt steigern die Wasserstoffproduktion im Blinddarm und lindern hepatische Ischämie-Reperfusionsschäden bei Ratten. Br J Nutr, 2012. 107(4): p. 485-92.
    17. Senn, N., Wdmuchiwanie wodoru doodbytniczo – niezawodny test diagnostyczny urazów trzewnych przewodu pokarmowego w ranach penetrujących jamy brzusznej. Opisano w rozdziale poświęconym chirurgii na 39. dorocznym spotkaniu Amerykańskiego Towarzystwa Medycznego, 9 maja 1888 r., zilustrowano trzema eksperymentami na psach. JAMA: Journal of the American Medical Association, 1888. 10(25): s. 767–777.
    18. Liu, C., et al., Schätzung der Wasserstoffkonzentration in Rattengewebe unter Verwendung eines luftdichten Schlauchs nach der Verabreichung von Wasserstoff über verschiedene Wege. Sci Rep, 2014. 4: S. 5485.
    19. Ohta, S., Jüngste Fortschritte in der Wasserstoffmedizin: Potenzial von molekularem Wasserstoff für präventive und therapeutische Anwendungen. Curr Pharm Des, 2011. 17(22): p. 2241-52.
    21. Buxton, GV i in., Krytyczne spojrzenie na stałe szybkości reakcji uwodnionych elektronów, atomów wodoru i rodników hydroksylowych (
    22. OH/
    23. OH-) w roztworze wodnym. J Phys Chem Ref Data, 1988. 17: s. 513–886.
    24. Igarashi, T., et al., Wasserstoff verhindert Hornhautendothelschäden bei Kataraktoperationen mit Phakoemulsifikation. Sci Rep, 2016. 6: p. 31190.
    25. Terasaki, Y. i in., Terapia wodorowa łagodzi uszkodzenia płuc wywołane promieniowaniem poprzez redukcję stresu oksydacyjnego. American Journal of Physiology – Lung Cellular and Molecular Physiology, 2011. 301(4): s. L415-26.
    26. Ohta, S., Molekularer Wasserstoff als neuartiges Antioxidans: Überblick über die Vorteile von Wasserstoff für medizinische Anwendungen. Methoden Enzymol, 2015. 555: p. 289-317.
    27. Ishibashi, T., et al., Therapeutische Wirksamkeit von infundiertem molekularem Wasserstoff in Kochsalzlösung bei rheumatoider Arthritis: Eine randomisierte, doppelblinde, placebokontrollierte Pilotstudie. Int Immunopharmacol, 2014. 21(2): p. 468-473.
    28. Zhang, JY, et al., Schutzfunktion von wasserstoffreichem Wasser bei Aspirin-induzierten Magenschleimhautschäden bei Ratten. World J Gastroenterol, 2014. 20(6): p. 1614-22.
    29. Gu, H. i in., Wstępne leczenie roztworem soli fizjologicznej bogatym w wodór zmniejsza uszkodzenia wywołane przez rabdomiolizę wywołaną glicerolem i ostre uszkodzenie nerek u szczurów. J Surg Res, 2014. 188(1): s. 243–9.
    30. Kawasaki, H., JJ Guan i K. Tamama: Leczenie wodorem wydłuża replikacyjny okres życia wielopotencjalnych komórek macierzystych szpiku kostnego in vitro, zachowując jednocześnie potencjał różnicowania i potencjały parakrynowe. Biochemical and Biophysical Research Communications, 2010. 397(3): s. 608–613.
    31. Wood, KC und MT Gladwin, Der Wasserstoff-Highway zur Reperfusionstherapie. Nat Med, 2007. 13(6): p. 673-674.
    32. Ito, M., et al., Das Trinken von Wasserstoffwasser und die intermittierende Wasserstoffgasexposition, jedoch nicht Lactulose oder kontinuierliche Wasserstoffgasexposition, verhindern die durch 6-Hydroxydopamin verursachte Parkinson-Krankheit bei Ratten. Med Gas Res, 2012. 2(1): p. 15.
    33. Sobue, S. i in., Jednoczesna doustna i wziewna ekspozycja na wodór cząsteczkowy hamuje dodatkowe szlaki sygnałowe u gryzoni. Mol Cell Biochem, 2015. 403(1-2): s. 231-41.
    34. Hyspler, R., et al., Die Bewertung und Quantifizierung des Diwasserstoffstoffwechsels unter Verwendung von Deuteriumisotopen bei Ratten. PLoS One, 2015. 10(6): p. e0130687.
    35. Shimouchi, A. i in., Zużycie wodoru cząsteczkowego w organizmie człowieka podczas wdychania gazu wodorowego. Adv Exp Med Biol, 2013. 789: s. 315–21.
    36. Kayar, SR i in., Wodór nie jest utleniany przez tkanki ssaków w warunkach hiperbarycznych. Undersea & Hyperbaric Medicine, 1994. 21(3): s. 265–275.
    37. McCall, MR und B. Frei, Können antioxidative Vitamine oxidative Schäden beim Menschen wesentlich reduzieren? Free Radic Biol Med, 1999. 26(7-8): p. 1034-53.
    38. Yu, J. i in., Wodór cząsteczkowy osłabia uszkodzenia wywołane niedotlenieniem/reoksygenacją cholangiocytów wewnątrzwątrobowych poprzez aktywację ekspresji Nrf2. Toxicol Lett, 2015. 238(3): s. 11–19.
    39. Diao, M. i in., Wdychanie wodoru łagodzi ostre uszkodzenie płuc wywołane podaniem wody morskiej poprzez szlak sygnałowy Nrf2 u królików. Zapalenie, 2016.
    40. Xie, K., et al., Nrf2 ist entscheidend für die Schutzfunktion von Wasserstoffgas gegen polymikrobielle Sepsis bei Mäusen. British Journal of Anaesthesia, 2012. 108(3): p. 538-539.
    41. Kawamura, T., et al., Wasserstoffgas reduziert hyperoxische Lungenschäden über den Nrf2-Weg in vivo. Am J Physiol Lung Cell Mol Physiol, 2013. 304(10): p. L646-56.
    42. Xie, Q., et al., Wasserstoffgas schützt vor durch Serum- und Glukosemangel verursachten Myokardschäden in H9c2-Zellen durch Aktivierung des NFE2-bezogenen Faktor-2/Häm-Oxygenase-1-Signalwegs. Mol Med Rep, 2014. 10(2): p. 1143-9.
    43. Hara, F., et al., Molekularer Wasserstoff lindert zelluläre Seneszenz in Endothelzellen. Zirkel J, 2016.
    44. Chen, H., et al., Molekularer Wasserstoff schützt Mäuse vor polymikrobieller Sepsis, indem er die endotheliale Dysfunktion über einen Nrf2/HO-1-Signalweg lindert. Int Immunopharmacol, 2015. 28(1): p. 643-54.
    45. Wakabayashi, N., et al., Keap1-Null-Mutation führt aufgrund der konstitutiven Nrf2-Aktivierung zu postnataler Letalität. Nat Genet, 2003. 35(3): p. 238-45.
    46. Rajasekaran, NS, et al., Die anhaltende Aktivierung der Signalübertragung des nuklearen Erythroid-2-bezogenen Faktors 2/Antioxidans-Antwortelements fördert reduktiven Stress bei der humanen mutierten Proteinaggregations-Kardiomyopathie bei Mäusen. Antioxid Redox Signal, 2011. 14(6): p. 957-71.
    47. Sato, Y. i in., Czysta woda bogata w wodór zapobiega powstawaniu nadtlenku w wycinkach mózgu u myszy z niedoborem witaminy C i wyłączonym genem SMP30/GNL. Biochem Biophys Res Commun, 2008. 375(3): s. 346–350.
    48. Itoh, T., et al., Molekularer Wasserstoff unterdrückt die FcepsilonRI-vermittelte Signaltransduktion und verhindert die Degranulation von Mastzellen. Biochem Biophys Res Commun, 2009. 389(4): p. 651-6.
    49. Ohno, K., M. Ito und M. Ichihara, Molekularer Wasserstoff als neues therapeutisches medizinisches Gas für neurodegenerative und andere Krankheiten. Oxidative Medizin und zelluläre Langlebigkeit, 2012. 2012: p. 353152.
    50. Wang, C., et al., Wasserstoffreiche Kochsalzlösung reduziert oxidativen Stress und Entzündungen durch Hemmung der JNK- und NF-kappaB-Aktivierung in einem Rattenmodell der Amyloid-Beta-induzierten Alzheimer-Krankheit. Neuroscience Letters, 2011. 491(2): p. 127-32.
    51. Kishimoto, Y., et al., Wasserstoff lindert pulmonale Hypertonie bei Ratten durch entzündungshemmende und antioxidative Wirkung. J Thorac Cardiovasc Surg, 2015. 150(3): p. 645-654 e3.
    52. Ren, JD, et al., Wasserstoffreiche Kochsalzlösung hemmt die Aktivierung des NLRP3-Inflammasoms und mildert die experimentelle akute Pankreatitis bei Mäusen. Mediatoren Inflamm, 2014. 2014: p. 930894.
    53. Shao, A. i in., Sól fizjologiczna bogata w wodór osłabiła wczesne uszkodzenie mózgu wywołane krwotokiem podpajęczynówkowym u szczurów poprzez hamowanie reakcji zapalnej: możliwe zaangażowanie szlaku sygnałowego NF-κB i inflamasomu NLRP3. Mol Neurobiol, 2015.
    54. Xie, KL, et al., [Auswirkungen der Wasserstoffgasinhalation auf Serumspiegel mit hoher Mobilität, Gruppe 1, bei stark septischen Mäusen]. Zhejiang Da Xue Xue Bao Yi Xue Ban, 2010. 39(5): p. 454-7.
    55. Kamimura, N. i in., Wodór cząsteczkowy poprawia otyłość i cukrzycę poprzez indukowanie wątrobowego FGF21 i stymulację metabolizmu energetycznego u myszy db/db. Otyłość, 2011.
    56. Kamimura, N., et al., Molekularer Wasserstoff stimuliert die Genexpression des Transkriptionskoaktivators PGC-1 &agr;, um den Fettsäurestoffwechsel zu verbessern. NPJ Aging and Mechanisms of Disease, 2016. 2: p. 16008.
    57. Zhang, JY, et al., Ein Überblick über Wasserstoff als neue medizinische Therapie. Hepato-Gastroenterology, 2012. 59(116): p. 1026-1032.
    58. Matsumoto, A., et al., Orales „Wasserstoffwasser“ induziert die neuroprotektive Ghrelinsekretion bei Mäusen. Sci Rep, 2013. 3: p. 3273.
    59. Sun, Y. i in., Leczenie cząsteczkami wodoru zmniejsza stres oksydacyjny i łagodzi utratę tkanki kostnej wywołaną przez modelowaną mikrograwitację u szczurów. Osteoporos Int, 2013. 24(3): s. 969–78.
    60. Amitani, H., et al., Wasserstoff verbessert die Blutzuckerkontrolle im Typ-1-Diabetiker-Tiermodell durch Förderung der Glukoseaufnahme in die Skelettmuskulatur. PLoS One, 2013. 8(1).
    61. Hong, Y. i in., Neuroprotekcyjne działanie roztworu soli fizjologicznej bogatego w wodór na uszkodzenia neurologiczne i apoptozę we wczesnym uszkodzeniu mózgu po krwotoku podpajęczynówkowym: możliwa rola szlaku sygnałowego Akt/GSK3beta. PLoS One, 2014. 9(4): s. e96212.
    62. Li, FY, et al., Der Konsum von wasserstoffreichem Wasser schützt vor Eisen-Nitrilotriacetat-induzierter Nephrotoxizität und frühen tumorfördernden Ereignissen bei Ratten. Food Chem Toxicol, 2013. 61: p. 248-54.
    63. Itoh, T., et al., Molekularer Wasserstoff hemmt die durch Lipopolysaccharid/Interferon-Gamma induzierte Stickoxidproduktion durch Modulation der Signaltransduktion in Makrophagen. Biochemical and Biophysical Research Communications, 2011. 411(1): p. 143-9.
    64. Cardinal, J.S. i in., Doustne podawanie wody wodorowej zapobiega przewlekłej nefropatii przeszczepu u szczurów. Kidney International, 2010. 77(2): s. 101-9.
    65. Lin, CL i in., Woda bogata w wodór osłabia cytotoksyczność indukowaną przez beta-amyloid poprzez zwiększenie ekspresji Sirt1-FoxO3a za pośrednictwem stymulacji kinazy białkowej aktywowanej przez AMP w komórkach SK-N-MC. Chem Biol Interact, 2015. 240: s. 12–21.
    66. Iuchi, K. i in., Wodór cząsteczkowy reguluje ekspresję genów poprzez modyfikację zależnego od reakcji łańcuchowej wolnych rodników tworzenia utlenionych mediatorów fosfolipidowych. Sci Rep, 2016. 6: s. 18971.
    67. Jin, Q., et al., Wasserstoffgas wirkt als neuartiges bioaktives Molekül bei der Verbesserung der Pflanzentoleranz gegenüber Paraquat-induziertem oxidativem Stress durch die Modulation des Hämoxygenase-1-Signalsystems. Pflanzenzelle und Umwelt, 2013. 36(5): p. 956-69.
    68. Zheng, Y. i D. Zhu, Terapia wodorem molekularnym łagodzi uszkodzenia narządów spowodowane sepsą. Oxid Med Cell Longev, 2016. 2016: s. 5806057.
    69. Nicolson, GL i in., Efekty kliniczne podawania wodoru: od chorób zwierząt i ludzi do medycyny wysiłku fizycznego. International Journal of Clinical Medicine, 2016. 7(1).
    70. Dixon, BJ, J. Tang i J.H. Zhang, „Ewolucja wodoru cząsteczkowego: niezwykły potencjał terapeutyczny o znaczeniu klinicznym”. Med Gas Res, 2013, 3(1): 10.
    71. Dohi, K. i in., Wodór cząsteczkowy w wodzie pitnej chroni przed zmianami neurodegeneracyjnymi wywołanymi urazowym uszkodzeniem mózgu. PLoS One, 2014. 9(9): s. e108034.
    72. Xie, F. und X. Ma, Molekularer Wasserstoff und seine potenzielle Anwendung in der Therapie von Hirnerkrankungen. Brain Disord Ther, 2014: p. 2.
    73. Chen, X., X. Sun und S. Ohta, Zukünftige Richtungen in der Wasserstoffforschung. Wasserstoffmolekularbiologie und Medizin. 2015: Springer Niederlande.
    74. Nakao, A. i in., Skuteczność wody bogatej w wodór na status antyoksydacyjny pacjentów z potencjalnym zespołem metabolicznym – otwarte badanie pilotażowe. Journal of Clinical Biochemistry and Nutrition, 2010. 46(2): s. 140–149.
    75. Kajiyama, S., et al., Die Ergänzung mit wasserstoffreichem Wasser verbessert den Lipid- und Glukosestoffwechsel bei Patienten mit Typ-2-Diabetes oder eingeschränkter Glukosetoleranz. Nutrition Research, 2008. 28: p. 137–143.
    76. Song, G., et al., Wasserstoffreiches Wasser senkt den LDL-Cholesterinspiegel im Serum und verbessert die HDL-Funktion bei Patienten mit potenziellem metabolischem Syndrom. Journal of Lipid Research, 2013. 54(7): p. 1884-93.
    77. Zong, C. i in., Narażenie na dym papierosowy upośledza odwrotny transport cholesterolu, co można zminimalizować poprzez leczenie roztworem soli fizjologicznej nasyconej wodorem. Lipids Health Dis, 2015, 14: s. 159.
    78. Yoritaka, A., et al., Pilotstudie zur H(2)-Therapie bei der Parkinson-Krankheit: Eine randomisierte, doppelblinde, placebokontrollierte Studie. Bewegungsstörungen, 2013.
    79. Ishibashi, T., et al., Der Konsum von Wasser mit einer hohen Konzentration an molekularem Wasserstoff reduziert oxidativen Stress und Krankheitsaktivität bei Patienten mit rheumatoider Arthritis: eine offene Pilotstudie. Medical Gas Research, 2012. 2(1): p. 27.
    80. Ito, M. i wsp., Otwarte i randomizowane, podwójnie ślepe, kontrolowane placebo badanie krzyżowe wody wzbogaconej wodorem w leczeniu miopatii mitochondrialnych i zapalnych. Medical Gas Research, 2011. 1(1): s. 24.
    81. Aoki, K. i in., Badanie pilotażowe: Wpływ picia wody bogatej w wodór na zmęczenie mięśni wywołane ostrym wysiłkiem fizycznym u sportowców wyczynowych. Medical Gas Research, 2012. 2(1): s. 12.
    82. Ostojic, SM, et al., Wirksamkeit von oralem und topischem Wasserstoff bei sportbedingten Weichteilverletzungen. Postgrad Med, 2014. 126(5): p. 187-95.
    83. Ishibashi, T., et al., Verbesserung von Psoriasis-assoziierter Arthritis und Hautläsionen durch Behandlung mit molekularem Wasserstoff: Ein Bericht über drei Fälle. Mol Med Rep, 2015. 12(2): p. 2757-64.
    84. Ono, H., et al., Wasserstoff(H2)-Behandlung bei akuten erythymatösen Hauterkrankungen. Ein Bericht von 4 Patienten mit Sicherheitsdaten und einer nicht kontrollierten Machbarkeitsstudie mit H2-Konzentrationsmessung an zwei Freiwilligen. Medical Gas Research, 2012. 2(1): p. 14.
    85. Li, Q., et al., Wasserstoffwasseraufnahme über Sondenernährung bei Patienten mit Dekubitus und seine rekonstruktiven Wirkungen auf normale menschliche Hautzellen in vitro. Med Gas Res, 2013. 3(1): p. 20.
    86. Xia, C. i in., Wpływ wody bogatej w wodór na stres oksydacyjny, funkcję wątroby i ładunek wirusowy u pacjentów z przewlekłym zapaleniem wątroby typu B. Clin Transl Sci, 2013. 6(5): s. 372–5.
    87. Sakai, T., et al.: Der Konsum von Wasser mit mehr als 3,5 mg gelöstem Wasserstoff könnte die Gefäßendothelfunktion verbessern. Vasc Health Risk Manag, 2014. 10: S. 591-7.
    88. Azuma, T., et al., Das Trinken von wasserstoffreichem Wasser hat zusätzliche Auswirkungen auf die nicht-chirurgische parodontale Behandlung zur Verbesserung der Parodontitis: Eine Pilotstudie. Antioxidantien 2015. 4(3): p. 513-522.
    89. Nakayama, M. i in., Efekty biologiczne elektrolizowanej wody w hemodializie. Nephron Clinical Practice, 2009. 112(1): s. C9–C15.
    90. Huang, KC, et al., Elektrolysiertes-reduziertes Wasserdialysat verbessert die T-Zell-Schädigung bei Patienten mit terminaler Niereninsuffizienz und chronischer Hämodialyse. Nephrology Dialysis Transplantation, 2010. 25(8): p. 2730-2737.
    91. Kang, K.-M., et al., Auswirkungen des Trinkens von wasserstoffreichem Wasser auf die Lebensqualität von Patienten, die mit Strahlentherapie wegen Lebertumoren behandelt werden. Medical Gas Research, 2011. 1: p. 11.
    92. Tao, Y., et al., Die potenzielle Nutzung von Wasserstoff als vielversprechende Therapiestrategie gegen Augenerkrankungen. Ther Clin Risk Manag, 2016. 12: S. 799-806.
    93. Eastwood, MA, Fizjologiczne skutki błonnika pokarmowego: aktualizacja. Annu Rev Nutr, 1992. 12: s. 19-35.
    94. Kajiya, M., et al., Wasserstoff aus Darmbakterien schützt vor Concanavalin A-induzierter Hepatitis. Biochem Biophys Res Commun, 2009. 386(2): p. 316-21.
    95. Zhang, DQ, JH Zhu und WC Chen, Acarbose: eine neue Option in der Behandlung von Colitis ulcerosa durch Steigerung der Wasserstoffproduktion. Afr J Tradit Complement Altern Med, 2012. 10(1): p. 166-9.
    96. Chiasson, JL, et al., Acarbose-Behandlung und das Risiko von Herz-Kreislauf-Erkrankungen und Bluthochdruck bei Patienten mit eingeschränkter Glukosetoleranz: die STOP-NIDDM-Studie. JAMA, 2003. 290(4): p. 486-94.
    97. Case, EM i JB Haldane, Fizjologia człowieka w warunkach wysokiego ciśnienia: I. Wpływ azotu, dwutlenku węgla i zimna. J Hyg (Lond), 1941. 41(3): s. 225–49.
    98. Dougherty, JH, Jr., Zastosowanie H2 jako gazu obojętnego w nurkowaniu: Funkcja płuc podczas oddychania H2-O2 przy ciśnieniu 7,06 ATA. Aviat Space Environ Med, 1976. 47(6): s. 618–26.
    99. Friess, SL, WV Hudak i RD Boyer, Toksykologia środowisk nurkowych zawierających wodór. I. Antagonizm ostrych efektów CO2 u szczurów wywołanych podwyższonym ciśnieniem parcjalnym gazu H2. Toxicol Appl Pharmacol, 1978. 46(3): s. 717–25.
    100. Nagatani, K., et al., Sicherheit der intravenösen Verabreichung wasserstoffangereicherter Flüssigkeit bei Patienten mit akuter zerebraler Ischämie: erste klinische Studien. Med Gas Res, 2013. 3: p. 13.